Wczorajsze wydanie Wiadomości Wrzesińskich ↗ było dość szczególne, a mianowicie dołączona była płyta DVD z najstarszym polskim filmem fabularnym - Cierpienia Polski, znane również jako Kultura Pruska. Zanim odkryto, pierwszeństwo miał “Antoś pierwszy raz w Warszawie”.
Cierpienia Polski (“Les Martyrs De La Pologne”) to niemy film, powstały na początku XX wieku i stworzony w kantorze kinematograficznym “Siła” Mojżesza Towbima w Warszawie - pierwsza projekcia odbyła się 22 października 1908 roku, jednak taśmy nie przetrwały. Kultura Pruska wkrótce została przez władze carskie ocenzurowana, ale i tak film pojawiał sie w Moskwie, we Włoszech i we Francji. I to właśnie we Francji znaleziono kopię w/w pozycji, opatrzoną w francuskie napisy i zmienionym tytułem.
Film opowiada o brutalnych metodach germanizacji w Wielkopolsce; Nawiązano do odmowy mówienia pacierza w języku niemieckim przez dzieci z Wrześni ↗ i ukarania rodziców za tą odmowę i strajk, a także słynnego wozu Drzymały. Należy podkreślić, że sprawa dzieci z 1901 roku poruszyła niemal całą Polonię w Europie i nie tylko; w Poznaniu stawiali się za strajkującymi, Maria Konopnicka i Henryk Sienkiewicz protestowali na arenie międzynarodowej, pisząc wiersze i publikując listy m.in. do cesarza Wilhelma II.
Odkrycia dokonali w 2000 roku profesorowie Małgorzata i Marek Hendrykowscy z UAM Poznań na podstawie wycinków warszawskiej prasy, którzy podkreślili, iż film był podstawą do dyskusji politycznej na arenie międzynarodowej o Polsce, kiedy to jej od 100 lat nie było na mapie. Natomiast burmistrz Wrześni, Tomasz Kałużny rozpoczął starania o pozyskanie kopii, a to już tak łatwo nie było:
- Kilka lat temu po przeczytaniu tych słów, postanowiłem dotrzeć do kopii filmu i zaprezentować go tutaj, we Wrześni - mówi Tomasz Kałużny ↗, burmistrz Wrześni. Powodem była oczywiście fabuła filmu, a więc historia Strajku Dzieci Wrzesińskich - dodaje. - Po długich, kilkuletnich staraniach, w które angażowaliśmy zaprzyjaźnione z Wrześnią władze miasta Bruz, ambasadę polską w Paryżu oraz mieszkankę Wrześni, która znalazła się w stolicy Francji, udało się dotrzeć do Francuskiego Archiwum Filmowego, gdzie na początku XX w. trafiały kopie filmów z całej Europy i uzyskać zgodę na przekazanie kopii filmu do Polski - relacjonuje burmistrz. Niestety okazało się, że mimo szczegółowych ustaleń, kopię 35 mm filmu wysłano do FILMOTEKI NARODOWEJ w Warszawie a nie do nas do Wrześni. Minęło kolejnych kilka miesięcy na poszukiwaniu “zaginionej” kopii - tym razem w Polsce. Gdy okazało się, że “nasz” film znalazł się w Warszawie, wystąpiliśmy do Filmoteki Narodowej o przegranie filmu na płytę DVD. Film jest oczywiście niemy.
Nadmienię, że muzykę do tego filmu przygotował znany kompozytor - Krzesimir Dębski a prapremiera filmu odbyła się we Wrześni 30 stycznia br.
Warto zatem zapoznać się z przebiegiem strajku z 1901 roku (autorstwa pani mgr Heleny Mordal), opisane ze szczegółami na 100-lecie w 2001 roku a 8.minutowy film ↗ można obejrzeć za pośrednictwem StopKlatki. Nie ukrywam, że jestem pozytywnie zaskoczony tym dodatkiem w postaci płyty dvd, jednocześnie zastanawiam się, czy to nie jest element kampanii wyborczej pana burmistrza, który zarówno odbudowuje i jak psuje wrzesińskie tradycje ale o tym wspomnę później. Tymczasem jestem dumny, że zachowała się niemalże żywa pamiątka z tego okresu i że kopia przetrwała aż po dzień dzisiejszy.
p.s.: Jakby ktoś przejeżdżał przez Wrześnię lub A2 między Poznaniem a Koninem, to niech poświęci godzinę lub dwie na zwiedzanie miasta :P.